İletişim, insan yaşamının temel taşlarından biridir. Ancak işitme engelli bireyler için bu iletişim çoğu zaman farklı yollarla kurulur. İşaret dili, bu noktada en etkili iletişim araçlarından biridir. Gözle görülen hareketlerle, el şekilleriyle ve yüz mimikleriyle kurulan işaret dili; zengin, dinamik ve kültürel bir yapıya sahiptir. Peki, işaret dili hakkında neler biliyoruz? İşte bilinmesi gereken temel noktalar:
1. İşaret Dili, Evrensel Değildir
Birçok kişinin düşündüğünün aksine, tek bir evrensel işaret dili yoktur. Her ülkenin, hatta bazen aynı ülke içindeki farklı bölgelerin bile kendi işaret dili vardır. Türkiye’de Türk İşaret Dili (TİD) kullanılırken, Amerika’da American Sign Language (ASL), İngiltere’de British Sign Language (BSL) gibi farklı sistemler kullanılır.
2. Kendine Özgü Bir Dil Yapısı Vardır
Türk İşaret Dili, Türkçeden farklı bir dilbilgisine sahiptir. Söz dizimi, zamir kullanımı, ve eylem ifadeleri gibi yapılar konuşma dilinden ayrılır. Bu nedenle işaret dili, sadece “Türkçenin el hareketleriyle ifadesi” değildir; başlı başına bir dildir.
3. Sadece Ellerle İletişim Kurulmaz
İşaret dilinde yüz ifadeleri, vücut hareketleri ve bakış yönü de en az el hareketleri kadar önemlidir. Örneğin bir sorunun soru olduğunu, çoğu zaman mimikler belirler. Duygular, niyetler ve vurgular da yüz ifadeleriyle aktarılır.
4. Toplumsal Dahil Etmede Büyük Rol Oynar
İşaret dilini öğrenmek, işitme engelli bireylerle etkili iletişim kurmayı sağlar ve onların topluma daha aktif katılım göstermesine yardımcı olur. Özellikle kamu hizmetlerinde çalışanlar, eğitimciler ve sağlık personeli için temel düzeyde işaret dili bilgisi büyük fark yaratır.
5. İşaret Dili Eğitimi Herkese Uygundur
İşaret dili öğrenmek için işitme engelli olmak gerekmez. Her yaştan birey, bu dili öğrenerek hem iletişim becerilerini geliştirebilir hem de farkındalık kazanabilir. Üstelik işaret dili eğitimi, beynin her iki lobunu birden çalıştırdığı için bilişsel gelişime de katkı sağlar.
6. İşaret Dili Kültürü ve Topluluğu Vardır
İşaret dili yalnızca bir iletişim aracı değil, aynı zamanda bir kültürün parçasıdır. İşitme engelli bireylerin oluşturduğu topluluklarda kendine has gelenekler, mizah anlayışları ve hikâye anlatım biçimleri vardır.
7. Teknoloji ve Medya İle Daha Ulaşılabilir Hale Geliyor
Son yıllarda işaret dili çevirisi yapan mobil uygulamalar, TV programlarında işaret dili tercümanları ve sosyal medyada işaret dili içerikleri artmıştır. Bu da erişilebilirliğin ve farkındalığın arttığını gösteriyor.
Sessizliğin İçindeki Zengin Dil
İşaret dili, sadece ellerle konuşmak değil; aynı zamanda saygı, empati ve anlayışla iletişim kurmaktır. Her bireyin bu dili tanıması ve mümkünse öğrenmeye çalışması, daha kapsayıcı bir toplum için atılacak önemli bir adımdır.
Şenay GÜNGÖR
İşaret Dili Eğitmeni ve Tercümanı